महाभारत खण्ड १५

भीम द्वारा जयद्रथ को दुर्गति

एक पल्ट पाँचों पाण्डव आवश्यक कार्यवश बाहिर गये हुये थिए। आश्रम मा केवल द्रौपदी, उनको एक दासी र पुरोहित धौम्य नै थिए। त्यसै समय सिन्धु देश को राजा जयद्रथ, जुन विवाह को इच्छा देखि शाल्व देश जा रहयो थियो, उधर देखि निकला। अचानक आश्रम को द्वार मा खडी द्रौपदी मा उनको द‍ृष्टि पडी र त्यो उन मा मुग्ध हो उठयो। उनले आफ्नो सेना को वहीं रोकएर आफ्नो मित्र कोटिकास्य देखि कहा, “कोटिक! तनिक गएर ठेगाना लगाओ कि यो सर्वांग सुन्दरी को हो? यदि यो स्त्री मलाई मिल जाय त फेरि मलाई विवाह को लिया शाल्व देश जाने को के आवश्यकता हो?” मित्र को कुरा सुनेर कोटिकास्य द्रौपदी को नजिकै पुगयो र बोला, “हे कल्याणी! तपाईं को हों? कहीं तपाईं कुनै अप्सरा या देवकन्या त छैनन्?” द्रौपदी ले उत्तर दिए, “म जग विख्यात पाँचों पाण्डवों को पत्‍नी द्रौपदी हूँ। मेरो पति अझै आने नै वाला हो अतः तपाईं मान्छे उनको आतिथ्य सेवा स्वीकार गरेर यहाँ देखि प्रस्थान गर्नुहोस। तपाईं मान्छे लेप्रार्थना छ कि उनको आने सम्म तपाईं मान्छे कुटी को बाहिर विश्राम गर्नुहोस। म तपाईं मान्छेके भोजन को प्रबन्ध गर्छु।” कोटिकास्य ले जयद्रथ को नजिकै गएर द्रौपदी को परिचय दिए। परिचय जानने मा जयद्रथ ले द्रौपदी को नजिकै गएर कहा, “हे द्रौपदी! तिमी उन मान्छेकी पत्‍नी हो जुन वन मा मारे-मारे फिरते हो र तिमीलाई कुनै पनि प्रकार को सुख-वैभव प्रदान हैन गरेर पाते। तिमी पाण्डवहरुलाई त्याग गरेर म संग/भन्दा विवाह गरेर लो र सम्पूर्ण सिन्धु तथा सौबीर देश को राज्यसुख भोगो।” जयद्रथ को वचनहरुलाई सुन गरेर द्रौपदी ले उसलाई धेरै धिक्कारा किन्तु कामान्ध जयद्रध मा उनको धिक्कार को कुनै प्रभाव हैन पर्यो र उनले द्रौपदी को शक्‍तिपूर्वक खींचकर आफ्नो रथ मा बस्यो लिया। गुरु धौम्य द्रौपदी को रक्षा को लागि आये त उसलाई जयद्रथ ले उसलाई वहीं भूमि मा पटक दिए र आफ्नो रथ वहाँ देखि भगाने लागयो। द्रौपदी रथ मा विलाप गरिरहेको थियो र गुरु धौम्य पाण्डवहरुलाई पुकारते हुये रथ को पीछे-पीछे दौड रहे थिए। केहि समय पश्‍चात् जब पाण्डवगण फिर्ता लौटे त रोते-कलपते दासी ले उनलाई सारा वृतान्त कह सुनाया। सबै केहि जानने मा पाण्डवों ले जयद्रथ को पीछा गरे र शीघ्र नै उनको सेना सहित उसलाई घेर लिया। दुवै पक्षहरु मा घोर युद्ध होने लागयो। पाण्डवों को पराक्रम देखि जयद्रथ को सबै भाइ र कोटिकास्य मारे गये तथा उनको सेना रणभूमि छोडेर भाग निकली। सहदेव ले द्रौपदी सहित जयद्रथ को रथ मा अधिकार जम्मा लिया। जयद्रथ आफ्नो सेना को भागती देख गरेर स्वयं पनि पैदल नै भागन लागयो। सहदेव को छोडेर शेष पाण्डव भागते हुये जयद्रथ को पीछा गर्न लगे। भीम तथा अर्जुन ले लपक गरेर जयद्रथ को अगाडी देखि घेर लिया र उनको चोटी पकड ली। फेरि क्रोध मा आएर भीम ले उसलाई पृथ्वी मा पटक दिए र लात घूँसों देखि उनको मरम्मत गर्न लगे। जब भीम को मार देखि जयद्रथ अधमरा भयो त अर्जुन ले कहा, “भैया भीम! यसलाई प्राणहीन मत करो, यसलाई यसको कर्महरु को दण्ड हाम्रो ठूलो भाइ युधिष्ठिर देंगे।” अर्जुन को वचन सुनेर भीम ले जयद्रथ को कशहरुलाई आफ्नो अर्द्धचन्द्राकार बाणों देखि मूंडकर पाँच चोटी रख दी र उसलाई बाँधकर युधिष्ठिर को अगाडी प्रस्तुत गर्यो। धर्मराज ले जयद्रथ को धिक्कारते हुये कहा, “रे दुष्ट जयद्रथ! हामी चाहें त अझै तेरा वध गर्न सक्छन्ं किन्तु बहिनी दुःशला को वैधव्य को ध्यान मा राखएर हामी यस्तो हैन गर्नेछन्। जा तुझे मुक्‍त गर्यो।” यो सुनेर जयद्रथ कान्तिहीन हो, लज्जा देखि सिर झुकाये वहाँ देखि चला्यो। वहाँ देखि वन मा गएर जयद्रथ ले भगवान शंगर गर्‍यो घोर तपस्या गर्यो। उनको तपस्या देखि प्रसन्न भएर शंकर जी ले उसलाई वर माँगने को लागि भन्यो। यस मा जयद्रथ बोला, “भगवन्! म युद्ध मा पाँचों पाण्डवों मा विजय प्राप्त गर्ने वर माँगता हूँ।” यस मा भगवान शंकर ले आफ्नो असमर्थता प्रकट करते हुये जयद्रथ देखि कहा, “हे जयद्रथ! पाण्डव अजेय हो र यस्तो हुनु असम्भव छ। श्री कृष्ण नारायण को र अर्जुन नर को अवतार छन्। म अर्जुन को त्रिलोक विजय प्राप्त गर्ने वर एवं पाशुपात्यस्त्र पहिले नै प्रदान गरिसकेको हूँ। हाँ, तिमी अर्जुन को अनुपस्थिति मा एक पल्ट शेष पाण्डवहरुलाई अवश्य पछि हटा सकते हो।” यति भन्एर भगवान शंकर वहाँ देखि अन्तर्ध्यान हो गये र मन्दबुद्धि जयद्रथ पनि आफ्नो राज्य मा फिर्ता लौट आयो।

स्रोत

सुखसागर को सौजन्य से

बाहिरी कडिहरु

• वेद-पुराण - यहाँ चारै वेद एवं दस भन्दा अधिक पुराण हिन्दी अर्थ सहित उपलब्ध छन्। पुराणहरु लाई यहाँ सुना पनि जान सक्छ।
• महर्षि प्रबंधन विश्वविद्यालय-यहाँ सम्पूर्ण वैदिक साहित्य संस्कृत मा उपलब्ध छ।
• ज्ञानामृतम् - वेद, अरण्यक, उपनिषद् आदि मा सम्यक जानकारी
• वेद एवं वेदांग - आर्य समाज, जामनगर को जालघर मा सबै वेद एवं उनको भाष्य दिये भएका छन्।
• जसको उदेश्य छ - वेद प्रचार
• वेद-विद्या_डट_कम